Nucleaire regen zorgt voor schokkende ontdekking antieke whisky

Hier op Hop.nl plaatsen we regelmatig toffe veilingen waarbij de meest unieke flessen whisky onder de hamer gaan. Wetenschappers van het Radiocarbon Lab van het Scottish Universities Environmental Research Centre (SUERC) in Glasgow, Schotland, beweren nu echter dat een zeer groot aantal van deze aangeboden flessen misschien helemaal niet de whisky bevatten die op het label staat. Hoe dat precies zit? Het heeft allemaal te maken met kernbommen… 

Lees ook: Drink whisky en red de natuur!

Radioactieve ‘regen’

Dat zeldzame flessen whisky vele duizenden en soms zelfs miljoenen euro’s op kunnen brengen, dat wist je als Hop-lezer ongetwijfeld al. De ongekende populariteit rondom deze flessen zorgt er tegelijkertijd voor dat deze whisky ook vaak wordt nagemaakt - wat natuurlijk een probleem is voor verzamelaars. Maar er is een oplossing: de ‘neerslag’ van atoombomtests die in de jaren ‘50 en ‘60 zijn uitgevoerd, kunnen experts nu helpen antieke (of juist nep-antieke) whisky de detecteren. 

Zo werkt het: de nucleaire bommen die in de vorige eeuw tot ontploffing zijn gebracht, hebben een radioactieve isotoop de atmosfeer in geschoten, namelijk het zogenaamde koolstof-14. Dit heeft ervoor gezorgd dat de isotoop door planten en andere levende organismen is opgenomen, waarna het na een zekere tijd weer is ‘verdwenen’ zodra de organismen sterven. Sporen van deze koolstof-14 zijn terug te vinden in de gerst die werd geoogst en gedistilleerd om whisky van te maken. 

Lees ook: Dit is waarom kevers seks hebben met bierflesjes (ja, écht)

Klopt de leeftijd wel?

Dit hele proces zorgt voor een interessant stukje kennis, voornamelijk voor slimme wetenschappers. Koolstof-14 vervalt namelijk met een bekende, vaste snelheid. Door vandaag de dag de hoeveelheid van de isotoop te berekenen in een bepaalde fles of vat whisky, kunnen de wetenschappers bepalen of de inhoud ook écht is geproduceerd voor of na het nucleaire tijdperk, maar ook of de leeftijd overeenkomt met de datum op het etiket van de fles. 

"De enorm toenemende belangstelling voor de aankoop van deze zeldzame producten als investeringen heeft geresulteerd in een begeleidende toename van de productie van frauduleuze producten die moeilijk te detecteren zijn", schreven de wetenschappers. Want populair, dat is whisky zeker. Zo blijken uit de cijfers van 2018 dat er dat jaar maar liefst 100.000 flessen zijn verkocht op een veiling met een totale waarde van maar liefst 40 miljoen euro, aldus de auteurs van het onderzoek. De duurste fles, een Macallan Valerio Adami uit 1926, werd voor meer dan $ 1 miljoen verkocht. 

Eerder schreven we op Hop.nl al over zogenaamde infraroodspectroscopie - een methode om flessen whisky chemisch te kunnen analyseren. De studie geeft echter aan dat dit weliswaar kan vertellen of jouw Macallan 1926 ook écht een Macallan 1926 is, maar het niet aan kan geven of hij ook daadwerkelijk in 1926 is gebotteld. 

Lees ook: Unieke whisky’s onder de hamer om Schotse whisky-industrie te redden

‘Ruim de helft klopt niet’

De wetenschappers zijn met hun koolstof-14 isotoop idee aan de slag gegaan, met enkele zeer opmerkelijke uitkomsten. De onderzoekers onderzochten zeldzame whisky’s van 1847 tot 1978 en ontdekten dat bijna de helft van de flessen niet zo oud was als ze zouden moeten zijn. Eén fles, een Talisker met een etiket dat aangeeft dat hij in 1863 is gedistilleerd, werd waarschijnlijk tussen 2007 en 2014 gedistilleerd. Een fles Ardbeg uit 1964 werd waarschijnlijk na 1995 gedistilleerd en een Laphroaig met het label 1903 dateerde uit 2011 of later.

Voor je nu echter begint te twijfelen over de flessen whisky uit je verzameling, is er één aspect dat de datering via deze methode misschien wat minder betrouwbaar maakt, erkennen de onderzoekers. Het nauwkeurig dateren van whisky op basis van dit stofje houdt namelijk geen rekening met geoogst gerst dat jarenlang is opgeslagen voor het naar een distilleerderij is gestuurd voor gebruik. Hiervoor hebben de onderzoeker weliswaar een correctie gedaan door middel van een ijkcurve op basis van whisky’s uit de jaren 1950 tot 2015, maar 100% zeker zijn de uitslagen dus waarschijnlijk niet.